İlber Ortaylı Gazi Mustafa Kemal Atatürk

Türkiye Cumhuriyeti kurucusu ve 1. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ü anlatacak kalemin, araştıracak ellerin deneyimle bezenmiş olması gerekmektedir. Bu işe soyunmak büyük bir titizlik gerektirmektedir.

Günümüzde 70 yaşında olan, 1947/Avusturya doğumlu Türk tarih profesörü İlber Ortaylı’nın Atatürk’ü konu olan bir eser paylaştığını duyunca; bunun için doğru kişi olduğunu düşündüm. Gençlerin gündeminde komedi unsuru olarak yerleşmiş olsa da, 16 dil (Türkçe, Osmanlıca, Arapça, Farsça, Kırım Tatarcası, Fransızca, İtalyanca, Latince, Yunanca, Slovakça, Romence, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Rusça) bilmektedir. Ayrıca Cambridge, Oxford dahil adını duyurmuş üniversitelerde misafir öğretim kullanıcı hesabı de yapmış, önemli bir profesörümüzdür.

İşte böyle bir kalemden Atatürk’ü okuyacak olmak daha da heyecan verici bir deneyim haline gelmekte. Bir kitabın –özellikle bir kitap öğretici metinler içinde değerlendiriliyordu- yazarı oldukça önem arz etmektedir.

Tüm bunların dışında kitabın kapak tasarımının da büyük bir önem taşıdığı görünüşündeyim. Elbette eseri kıymetli kılan içeriği olsa da, iyi bir kapak tasarımı her bir çok şeyi değiştirebilir. Okurun ilgisini çeker ve iştahını arttırır. Bu kitapta da bunun bilinciyle hareket edildiği açıkça anlaşılıyor. Atatürk’ün asaletiyle süslenmiş, yalın, asil bir kapak; okuyucuya beni okumalısın demeyi başarıyor.

Kitabın kokusunu içinize çekip, ilk sayfayı açtığınızda İlber Ortaylı’nın içten dili ile karşılaşıyorsunuz. Aslını söylemek gerekirse toplum olarak profesörlerden çekinir, dillerini anlamayacağımızı düşünürüz. Bazı profesörlerin de bunda etkisi mevcuttur fakat İlber Ortaylı’nın dili bu korkuyu yok edebilir. Sohbet tadında, keyifli bir bilgi şöleni… Önsözünü okumadan geçmemenizi tavsiye ederim.

İlber Ortaylı kelimelerine bu sene içinde büyük önder Mustafa Kemal Atatürk’ün 80. ölüm yıldönümünü anacağımızı hatırlatarak başlıyor. Daha sonrasında Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti içinde ki bağlantıya değinmiş, Atatürk’ün dağılma sürecindeki tesirini “Bu zamanda Türklerin tutunduğu isimlerin başında ise Atatürk gelmektedir” kelimeleriyle açıklamıştır.

Kitap 8 bölüm, önsöz, kaynakça ve indeksten oluşuyor. İlk bölüm 1880’li senelerın gençlerini, yani aslında Mustafa Kemal Atatürk’ün de dâhil olduğu gençliği anlatıyor. Daha sonra Balkanlara, Mustafa Kemal Atatürk’ün doğumu, soyağacı, ailesi gibi konuların üzerinde de ayrıntılı bir biçimde duruluyor.

İkinci bölümde ise bi hayli enteresan noktalar konu edinilmiş. Daha öncelerinde yazılmış Atatürk’ü anlatan kitaplarda çok önemsenmeden geçilen konulardan birisi ise Ziya Gökalp ve inkılâplar üzerinde etkisidir. Bu bölümde –kısa da olsa- buna da değinilmiş.

Kronolojik bir sıralamayla giden kitapta 3. bölümün konusu ise 1.Dünya Savaşı ve cepheler. Ayrıca bu bölümde bir çok kişi için merak unsuru oluşturabilecek bir konunun da cevabı verilmiş: Eğer Çanakkale savaşını kaybetseydik ne olurdu?

4. bölümde Milli mücadele öncesi ve bu aşamaya gelene kadar izlenilen yol, çıkılan basamaklara değinilmiş. 5. bölüm ise buradan Cumhuriyetin ilanına kadar geçen süreç ele alınıyor. 6. bölümde Mustafa Kemal Atatürk’ün İnkılâpları, İnkılâpların hayata geçiş sürecinde yaşanan olaylardan bahsediyor. 7. bölümle 8. bölümde diğer kitaplarda pek bahsedilmeyen konuları farklı bakış açılarıyla işlemiş.

Şüphesiz ki Gazi Mustafa Kemal Atatürk Türk tarihinde aydınlığı ve özgürlüğü getiren bir önderdir. İleri görüşlülüğü ile bugünü bizler için yaşanabilir bir hale getirmiş, korumamız için emanet etmiştir. Her Türk insanı onun yaşamını bilmelidir. Lakin bu bilgiler dayatılmış bir sistemle değil, merak edilerek edilmelidir. Bundan dolayı zannımca, onun yaşamını anlatan eserleri okumak gereklidir.

Kitap Tanıtım Amaçlıdır.

Lakin şimdilerde bu tarz eserler gençler için sıkıcı ilerleyebilmekte; gençler bunda haksız da sayılmaz. İlber Ortaylı’nın Gazi Mustafa Kemal Atatürk isimli eseri tam da bu noktada biraz daha değer kazanıyor. Sıkmadan tüm araştırma konusu olanları yanıtlıyor. Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ile ilgili ki bütün iyi ve kötü eleştirilere bir biçimde açıklık getirilmesi de bi hayli hoş olmuş.

İlber Ortaylı bildiğimiz hiçbir tarihçiye benzemiyor. Donanımı, iletişimi, bakış açısı ve daha bir çok yönüyle meslektaşlarından kendisini ayırıyor. İlber Ortaylı aldığı eğitimler ile bi hayli sağlam bir alt yapıya sahip ve Almanca, Fransızca, İngilizce, İtalyanca ve Rusça olmak üzere bir çok dil bilmektedir. Engin detaylarını neyse ki bizimle paylaşmaktan geri durmuyor. Piyasada var olan kitaplarına son çıkan kitabı Atatürk ile yeni bir soluk getirdi.

Kitap Atatürk’ün tüm yaşamının bildiğimiz, bilmediğimiz belki de yanlış bildiğimiz yönlerini anlatıyor. Kitapta Atatürk dışında onun yaşamına etki etmiş veya Atatürk’ün dokunduğu hayatlara dair bilgiler de yer alıyor. Böylesi derin bir bilgi deryasına girdiğinizde kitabı bir an önce bitirmek için bi hayli hızlı bi hayli hızlı okumak ve ilerlemek istiyorsunuz.

Kitap Atatürk’ün yaşamını bölümlere ayırarak anlatıyor. Doğumuyla başlayıp, okul yaşamı, ilk mücadelesi ve diğer tüm önemli askeri başarıları bölümlendirilerek anlatılmış. Böyle olduğu için de hem süreçleri takip etmek kolaylaşıyor hem de bildiğimiz tarih akışından kopmamış oluyoruz. Şu noktaveya değinmeliyim ki kitapta bulunan bilgiler dışında İlber Ortaylı’nın da yorumları ve tecrübeleri kitabı bi hayli zenginleştiriyor. Hepimizin bildiği tarihi hadiselerin aslında neleri işaret ettiği veya nelere vesile olduğu hususunda çok yerinde yorumlar yapmış. Misal verilecek olursa; Atatürk’ün Selanik’te dünyaya geldiğu bilgisi hepimize çok ufak yaşlardan beri verilen bir bilgidir. Lakin bunun nelere vesile olduğu, Atatürk’te nasıl etkiler yarattığı hususunda İlber Ortaylı bir farkındalık yaratıyor. Selanik’in o zamanda içinde barındırdığı farklı kültürler ve o kültürlerin insanlarda, sosyal yaşamda, ekonomide bıraktığı etkiler ile Atatürk’ün farkındalıklarına katkıda olduğunu üstüne basarak belirtiyor.

Tarihi hadiselerin belgeler ve fotoğraflar ile destekleniyor olması da kitabı daha etkileyici kılıyor. Günümüzde tarihçi sıfatıyla bir çok kişi kitap yazıyor ve yorumlarda yer alıyor. Bütün bunları geride bırakarak, bilgileri, belgeleri ve tecrübeleriyle İlber Ortaylı farkı ile gerçek tarihi okuyabiliyorsunuz.

Tarih bilgisi hususunda gelişmesi gereken bir toplum olduğumuz gerçeğini unutmamak gerekir. Toplumumuzda çoğu insan ortaokul, lise tarih bilgileri ile yaşamına sürdürmekte. Okullarda verilen tarih eğitiminin yeterliliği tartışılırken böyle imkanlar varken değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Gazi Mustafa Kemal Atatürk kitabı tartışmaksızın herkesin okuması gereken ve tavsiye edilmesi gereken bir kitaptır. Atatürk’ün vizyonu, bakış açısı ve ileri görüşlülüğünü biliyor olmak yetmez, bunun altında yatan geçmişi, onu besleyen kaynakları da bilmek gerekmektedir. Hemen hemen herkesin bildiği önemli savaşlar onun yaşamında nasıl izler bıraktı, ona neler kazandırdı, kazandığı tecrübeleri nasıl yönetti? Bunları geniş bir şekildeca okuyup öğrenebileceğiniz bir kaynak olarak görmelisiniz bu kitabı.

Kitabın yazım diline gelirsek, İlber Ortaylı yine basit bir dil kullanmış. Bu durum kitabın herkese hitap ediyor olmasını da destekliyor. Okurken de bi hayli akıcı ilerleyen bir yapı var. Ayrıca bilgisini paylaştığı kaynakları da kaynakça olarak gösterdiği için bu kitaptan beslenerek o kaynaklara da erişmek olabilecek oluyor. Kitabı okurken İlber Ortaylı’nın tarihçilik ve tarih yazarlığı ile ilgili yorumlarını da görebilinmekte. Kendi tecrübeleri ve görüşleriyle bu hususta izlenmesi gereken metotları ustaca özetliyor.

Özetlemek gerekirse, Atatürk’ün yaşamını geniş bir boyutta inceleyip öğrenmek isteyen herkesin okuması bir kitap olduğunu söylemeliyim. Her yaştan insanın bu kitabı okuması ve okutması toplum bilincimiz ve tarih bilgimizin yeterliliği hususunda da artışa vesile olacaktır. Tarih bilgisinin kimden edinildiği özellikle de şimdilerdeki bilgi kirlilikleri sebebiyle bi hayli kritiktir. Konuyu bilen, araştıran ve bu hususta uzman olan bireylerden öğrenmek her zaman avantajdır. Bu nedenle tarihi öğrenmek istiyorsanız okunabilecek en iyi kitaplardan biri Gazi Mustafa Kemal Atatürk.